Position Paper over halfgeleiderindustrie
Op woensdag 4 juni vergadert de Tweede Kamer over de halfgeleiderindustrie en het Nationaal Versterkingsplan Microchiptalent. De Economic Board Zuid-Holland en Beethoven Zuid-Holland hebben onderstaand position paper gepubliceerd.
Zuid-Holland: broedplaats voor semicon-talent Wat bedrijven nodig hebben is talent, talent én talent
Nederland staat op een kantelpunt. De halfgeleiderindustrie bepaalt of we in de toekomst nog grip hebben op onze economie, veiligheid en digitale infrastructuur. Chips zijn essentieel voor alles: van slimme mobiliteit en energienetwerken tot AI, defensie en gezondheidszorg. In deze sector hebben we een unieke internationale positie – maar die staat onder druk.
De bottleneck? Niet technologie. Niet geld. Maar mensen. Zonder voldoende technisch talent stagneert de groei. Zonder gedeelde faciliteiten komen start-ups niet van de grond en groeien deze niet door tot scale-ups. En zonder strategisch beleid verliest Nederland zijn autonomie in een keten die steeds geopolitieker wordt. De toekomst vraagt om kennisgericht industriebeleid.
De regio Zuid-Holland heeft gerenommeerde mbo, hbo en wo-onderwijsinstellingen, een sterke maakindustrie en een groeiend deeptech-ecosysteem. Onze provincie kan en wil zich verder ontwikkelen tot een hub waar talent, innovatie en productie samenkomen. Hieraan bouwen we o.a. met het programma Beethoven Zuid-Holland, onderdeel van het Nationaal Versterkingsplan Microchiptalent. In deze eerste maanden heeft Zuid-Holland in hoog tempo dit Beethoven-programma opgestart en de eerste studentengroei is komende september al zichtbaar (zie www.beethovenzuidholland.nl).
Op 4 juni is het Tweede Kamerdebat over de halfgeleidersector en dit Versterkingsplan. Graag geven we u de volgende overwegingen mee:
Talent is de sleutel tot een autonome en innovatieve semicon-sector
De grootste bottleneck in de halfgeleiderindustrie is niet technologie, maar talent: techniek begint bij technici. De vraag naar goed opgeleide technici en engineers in deze sector is groter dan ooit – en groeit met dubbele cijfers. In Zuid-Holland leiden wij daarom de komende jaren 2000 extra technici op. Indien nodig kunnen we onze inzet verhogen; Zuid-Holland leidt immers ruim 50% van de technici in Nederland op. Onze regio neemt verantwoordelijkheid: en investeert fors in techniekonderwijs, leven lang ontwikkelen (LLO) en shared learning facilities. Denk aan:
· Opschalen van opleidingen via werving en onderwijsontwikkeling, onder andere met ROC Mondriaan en TU Delft.
· Een Semicon Learning Point, dit is een samenwerkingsverband tussen onderwijsinstellingen en bedrijven, gericht op het bieden van flexibel en praktijkgericht onderwijs in de halfgeleidertechnologie.
· Een onderwijs-cleanroom in Delft voor hands-on training met semicontechnologieën. Een cleanroom is een speciaal ontworpen ruimte met strikte controle over verontreinigingen, essentieel voor de productie van halfgeleiders.
Het opleiden van ruim de helft van alle technici in Nederland vraagt om stabiele financiering. Ook technische opleidingen leiden onder de structurele bezuinigingen van het huidig kabinet en de voorgenomen Wet Internationalisering in Balans (WIB). Bezuinigen op kennis betekent bezuinigen op strategische autonomie.
Daarom onze oproep: zorg voor stabiele basisfinanciering en biedt voor bestaande opleidingen een uitzondering op de WIB en bijbehorende Taaltoets (in lijn met Motie Krul).
Strategische autonomie vereist investering in de hele waardeketen
Halfgeleiders zijn de belangrijkste grondstof van onze digitale samenleving, maar ze zijn ook inzet van geopolitieke rivaliteit. Of het nu gaat om sancties tegen China, exportrestricties vanuit de VS of Europese zorgen over leveringszekerheid – de wereldwijde chipsketen staat onder druk. Voor een land als Nederland, dat innoveert aan de wereldtop, is strategische autonomie daarom geen luxe, maar noodzaak.
Start-ups en scale-ups in o.a. Delft, Rotterdam en Leiden pionieren met AI-chips, quantum, fotonica, medische en ruimtevaarttoepassingen. De vraag is niet alleen hoe we deze positie vasthouden. De echte vraag is: waar ontstaat de volgende ASML? Die zal niet zomaar ontstaan – daarvoor is een samenhangend ecosysteem nodig waarin hightech bedrijven eenvoudig kunnen opschalen zonder te verhuizen naar het buitenland.
Investeren in regio’s die voorop lopen is cruciaal om de technologie en innovaties van morgen veilig te stellen. Kijk daarbij naar innovaties binnen de gehele waardeketen van chipmachine tot chip, zodat Nederland meerdere control points in handen kan krijgen in de toekomst.
Daarom onze oproep: positioneer sterke regio’s voor een leidende rol in de ontwikkeling en uitrol van sleuteltechnologieën in het algemeen en chiptech in het bijzonder.
Shared facilities als vliegwiel voor innovatie en doorgroei
Start-ups en scale-ups zijn het vliegwiel van innovatie in de halfgeleiderindustrie – maar zonder toegang tot hoogwaardige faciliteiten remt hun groei. Waar grote bedrijven hun eigen cleanrooms, testlabs en assemblagevoorzieningen hebben, missen jonge en gespecialiseerde bedrijven die middelen. Daardoor wordt baanbrekende kennis te weinig gevaloriseerd, wordt doorgroei bemoeilijkt en dreigen veelbelovende innovaties naar het buitenland te verdwijnen.
De kracht van de Nederlandse semicon zit niet alleen in ASML – maar juist in het brede netwerk van MKB, toeleveranciers, deeptech-startups en kennisinstellingen. Shared facilities – gedeelde cleanrooms, packaging- en testinfrastructuur, prototypingcentra – zijn hierin essentieel. Ze maken samenwerking mogelijk, verlagen instapdrempels en versnellen time-to-market. Shared facilities zijn niet alleen “handig” – ze zijn cruciaal. Niet alleen voor start-ups, maar voor het hele ecosysteem.
Daarom onze oproep: investeer in regionale shared facilities van nationaal belang.
Een Beethoven-programma voor elke sleuteltechnologie, tekortsector en defensie
De urgentie is helder. De Nederlandse kenniseconomie moet fors inzetten op het aantrekken, opleiden en behouden van talent. Dat geldt voor de halfgeleiderindustrie, maar eveneens voor alle andere sleuteltechnologie, voor de tekortsectoren en zelfs voor de hernieuwde ambities op defensie. Dat vereist dat we fors investeren in kennis vanuit een Kabinetsbrede inzet. Zuid-Holland levert al op alle fronten – en kan nog veel meer betekenen voor de nationale en Europese ambities.
Daarom vragen wij de Tweede Kamer:
Investeer in kennisgericht industriebeleid met een Kabinetsbrede inzet.
Zorg voor stabiele basisfinanciering en biedt voor bestaande opleidingen een uitzondering op de WIB en bijbehorende Taaltoets (in lijn met Motie Krul).
Positioneer sterke regio’s voor een leidende rol in de ontwikkeling en uitrol van sleuteltechnologieën in het algemeen en chiptech in het bijzonder.
Investeer in regionale shared facilities van nationaal belang.
Investeer niet alleen in technologie, maar in het vermogen om die technologie hier te ontwikkelen, te maken en toe te passen. Zuid-Holland is er klaar voor.